Geçtiğimiz yazının sonunda Makedonya’da yaşamış ve hala da yaşamakta olan Türkler ile ilgili yazacağımızı söylemiştik. Ancak daha eski dönemlerde yaşamış olan Türkler ve Türk kavimleri hakkında yazmayı daha uygun gördük.
Türkler, geçmiş dönemlerde de Balkanları yurt olarak edinmişlerdir. Aynı zamanda günümüzde yaşayan toplumların temellerini atmış, dillerine ve kültürlerine de etki etmiştir. Şimdi bu toplulukları kısaca görelim:
Balkanlara ilk göç eden Türk kavmi Hunlar olmuştur (Kavimler Göçü). Hunlar, 4. yy’ın sonuna doğru Kuzey Asya’dan Doğu ve Güneydoğu Avrupa’ya gelmişlerdir. Balkanlarda yaşadıkları dönem boyunca kendi dillerinde bulunan bazı kelimeler, günümüz Balkan topluluklarında da hala kullanılmaya devam etmektedir. Bu kelimelerden bazıları “Ban, Bojan, Bojana, medos, derbend, girdap, Vardar vs” kelimeler öz Türkçe kelimeler olup günümüz Balkan ülkelerinde geçmişte kullanılmış ve hala daha bazı kelimeler kullanılmaya devam etmektedir. Örneğin şu anki Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin başkenti Üsküp’ü ortadan ikiye ayıran Vardar Nehri’nin adı.
Hunların ardından Balkanlara gelen ikinci Türk kavmi Avarlar olmuştur (522). Avarlar, Balkanlara geldiği andan itibaren Avrupa siyasetine yön veren etkili bir Türk kavmi olmuştur. 565 yılında ise Avrupa Hunlarının topraklarında kendi İmparatorluklarını kurmuşlardır. Buraya gelişlerinde bazı Slav kabilelerini de önlerine katarak günümüz coğrafyasının şekillenmesinde büyük rol oynamışlardır. Daha çok Germen boyları ve Bizans ile savaşmışlardır. Günümüze kadar yapılan kazılarda Avarlara ait birçok silah bulunmuştur. Kazılarda çıkarılan veya ele geçirilen demirden uzun şekilli mızrak uçları, ok yay, sadaklar, düz ve iki yanı da keskin kılıçlar ile kınları, zırhlar ve kemerler ülkelerdeki savaş şeklini bile değiştirmiştir. 835 yılında yıkılan Avarların ardından bugün Macaristan’da Avar soyundan yaşayan Türklerin olduğu iddia edilmektedir.
Hunlar ve Avarları gibi Balkanlara gelen üçüncü Türk boyu ise Bulgarlar olmuştur. Bulgarlar, Balkanlara yerleşen en eski Türk boyudur. Daha sonraki süreçte asimile olmuş ve Slavlaşmışlardır. Günümüzdeki Bulgarlar kendilerinin Slav kökenli olduğu iddia etseler de tarihi belgeler Bulgarların bir Türk boyu olduğunu açıkça belgelemiştir.
7. ve 11. yy’lar arasında Uz, Peçenek ve Kumanlar da Balkanları mesken edilmiş Türk boylarındandır. Özellikle Peçenekler ve Kumanların Balkanlardaki etkisi büyük olmuş ve Avarlar gibi Avrupa siyasi tarihinde önemli rol oynamışlardır. Peçenek kökenli olup günümüzde yaşayan Türkleri görmek mümkündür. Sırbistan’da Peçentsi köyü gibi Kraguyevats ve Kosova’nın Gilan şehri yakınlarında günümüzde yaşayan Peçenek Türkü bulunmaktadır.
Kumanlar ve Peçenekler daha çok dil konusunda Balkanları etkilemiştir. Sırpça ve diğer dillerde kullanılmış ve şu anda kullanılmakta olan Bozduman, Koliba, Kuman, Kumana, Kumanovo, Kula, Kumane, Meydan, Meydanpek, Şara, Şarkamen, Veles ve Vetesnitsa gibi Türkçe kelimeler Peçenek ve Kumanlardan kalmadır. Öyle ki Kumanovo ve Veles isimleri bugün Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’ndeki iki kentin adıdır. Ayrıca Tetovo’dan Prizren’e kadar uzanan yol Peçenek Yolu olarak adlandırılır.
Kumanlar ayrıca Codex Cumanicus adıyla yazdıkları kitap Avrupa literatürü için çok önemli bir kaynaktır. Kitabın yazılış amacı İtalyan ve Almanlara Kumancayı öğretmektir. Kitap hala daha bugün bulunmakta olup derlenmesi 1 asır sürmüştür. Gramer-Sözlük olarak yazılan kitabın sözlük kısmı Latince-Farsça-Kıpçakça olarak düzenlenmiştir.
Balkanlara giderek orayı yurt edinen diğer Türk boyları ise İskitler, Macarlar ve Gagavuz Türkleri olmuştur.
İskitler hakkında bilgileri ünlü Yunan tarihçileri Herodotos ve Hippokrates’in yazmış olduğu kitaplarda görmek mümkündür. Hippokrates, İskit Türklerinin göçebe olarak yaşadıklarını, pişmiş et yediklerini, öküzlerle çekilen arabaların kendileri için çok önemli olduğunu belirtmiş ve kımız içtiklerini anlatmıştır.
Herodotos ise Türklerin asla domuz eti yemediklerini, daha çok at kestiklerini söylemiştir. Ayrıca üç tanrısal inanca sahip olduklarını (Yer, Gök ve Ev-Aile) söyleyerek atalarına büyük saygıları olduklarını söylemiştir.
Macarlar Türk boylarından biri olmuştur. Tarihlerinden bu yana kadar Hunlara özel ilgi duyan Macarların Hunlara ait bir boy oldukları iddia edilmektedir. Öyle ki ülkenin İngilizce ismi Hungary’dir. Macarlar kökenlerinin Türk boylarına ait olduğunu kendileri de kabul etse de diğer devletler (özellikle Habsburglar) kendilerinin Türk boylarından olmadığını ve dillerinin Türkçe ile bir alakasının olmadığını iddia etmişlerdir. Ancak yapılan çalışmalarla beraber günümüz Macarcasında yaklaşı 1600 öz Türkçe kelime bulunmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlara geldiğinde buradaki halkı asimile etmeye çalıştığı iddiasını hepimiz duymuşuzdur. Ancak bu tezi çürütecek bir Türk boyu vardır. Onlar da Gagavuz Türkleridir. Gagavuzlar Ortodokstur. Eğer Osmanlı, Balkanlarda asimilasyon yapsaydı öncelikle kendi dillerini konuştuğu insanlardan başlamaz mıydı? Şu anda Gagavuzların kullandığı dil Trakya şivesine çok yakın bir dildir. Kökenleri Osmanlı öncesine dayanan Gagavuzlar milli benliklerinden asla ödün vermemişlerdir.
